?Ша?хай рухын? с?улеленд?р?п, б?рге даму?а ы?пал етей?к

Си Цзиньпинн?? ШЫ?-?а м?ше елдерд?? мемлекет басшылары ке?ес?н?? 13-отырысында с?йлеген с?з?.

??рметт? Президент А.Атамбаев!

??рметт? ?р?птестер!

ШЫ?-ны? Б?шкек саммит?не ?атынас?аныма айыры?ша ?уаныштымын, т?ра?а ел ?ыр?ызстанны? саммитт?? с?тт? ?ту? ?ш?н жаса?ан ??нтты дайынды?ы мен жан-жа?ты ?йымдастыруына ра?мет айтамын. Б?р жылдан бер? ?ыр?ызстан осы ?йымны? дамуын ?олдауда ?ыруар ?н?мд? ж?мыстар ?стед?, ?ытай м?ны жо?ары ба?алайды.

Халы?аралы? ж?не ???рл?к жа?дайда?ы е? жа?а даму мен ?згер?стерге, сондай-а? м?ше елдерд?? т?ра?тылы?ты ?ор?ау, экономиканы дамыту, халы? т?рмысын жа?сарту сынды орта? т?лег?не сай, б?л жол?ы саммит ?ШЫ?-?а м?ше елдерд?? ?за? уа?ытты? тату к?рш?л?к, досты? ынтыма?тасты? шартын? тияна?тандыруды нег?зг? та?ырып етт?, сондай-а? осы ?Шартты? ат?аруды? ба?дарламасын бек?т?п, осы ?йымны? алда?ы бес жылда?ы дамуыны? ?лы жобасын жасама?шы. Б?л осы ?йымны? алда?ы даму болаша?ына ке? ?р?с ашады.

?аз?рг? та?да, ШЫ?-ны? дамуы табылмайтын тамаша орай?а, ?р? ?ата? сын?а д?п кел?п отыр. ??ш т?рл? к?ш? , ес?ртк? саудалау, трансшекаралы? ?ылмыс жасау осы ???рд?? ?ау?пс?зд?г? мен т?ра?тылы?ына ?ау?п т?нд?р?п отыр. Халы?аралы? ?аржы да?дарысыны? ы?палы себеб?нен ?р ел экономикасыны? дамуы т?рл? д?режеде ?иыншылы??а ?шырап, ретке салу ж?не ?алпына келу мезг?л?не ?тт?.

Б?л сындар?а кез келген б?р елд?? жеке т?теп беру? ?иын. Б?з ынтыма?тасты?ты к?шейт?п, б?рге ??лшынуымыз керек. Жо?арыда айтыл?ан жа?дайлар?а орай мен б?л ?йымны? мына б?рнеше жа?тан ынтыма?тасты?ты к?шейту?н ?сыныс етем?н.

Б?р?нш?, ?Ша?хай рухын?（?Ша?хай рухыны?? мазм?ны：б?р-б?р?не сену, б?р-б?р?не ти?мд?л?к жасау, терезес? те? болу, ?зара ынтыма?тасу, алуан т?рл? ?ркениетке ??рмет ету, б?рге даму?а ?мтылу. 2001 жылы маусымда Цзян Цзэминь ШЫ?-ны? ??рылу жиналысында к?терген б?л м?селе ?ШЫ?-ны? ??рылу жарнамасына? енг?з?лген）с?улеленд?ру. ?Ша?хай рухын? тияна?тандырып, м?ше елдерд?? б?р-б?р?не бол?ан сен?м?н ?зд?кс?з к?шейту, терезес? те? болу, а?ылдасу, ?зара т?с?н?су, ?зара жол ?ою нег?з?нде б?р-б?р?не ти?мд? ынтыма?тасты? жасау, бейб?тш?л?к ж?не даму сынды д?у?р а?ымына с?йкесу м?ше елдер хал?ыны? м?ддес? мен т?лег?не ?йлесед?.

Б?з осы туды би?к ?стап, ?ШЫ?-?а м?ше елдерд?? ?за? уа?ытты? тату к?рш?л?к, досты? ынтыма?тасты? шартын? шынайы тияна?тандырып, осы ?йым аясында т?рл? салада?ы ынтыма?тасты?ты шын пей?л?м?збен ?лгер?лет?п, м?ше елдерд?? тату-т?тт? т?ратын жа?сы к?рш?, ауыр жа?дай?а б?рлесе т?теп берет?н жа?сы дос, ?уаныш пен ж?банышта б?рге болатын жа?сы сер?к болуына м?мк?нд?к жасауымыз керек.

Ек?нш?, ???рл?к ?ау?пс?зд?к пен т?ра?тылы?ты б?рге ?ор?ау. ?ау?пс?з, орны?ты орта – ?зара ти?мд? ынтыма?тасты? жасауды?, б?рге дамып, б?рге г?лден?п-к?ркеюд? ж?зеге асыруды? ?ажетт? шарты. ?Ла?кест?кке, сепаратизмге ж?не экстремизмге со??ы беруд?? Ша?хай кел?с?м?н? ж?не ынтыма?тасты? ба?дарламасын тияна?тандыру, осы ?йымны? за? ат?ару, ?ау?пс?зд?к, ынтыма?тасты? ж?йес?н кемелденд?ру, ла?кест?кке ?арсы ???рл?к ??рылымдар?а ес?ртк?ге тыйым салу функциясын ж?ктеу, сонымен б?рге, осы нег?зде ?ау?пс?зд?к жа?ында?ы ?ау?п-?атерге ж?не сын?а т?теп берет?н жалпылы? орталы? ??ру керек.

Барлы? м?ше елдерд?? ?йымдары да к?ндел?кт? а?парат ауыстыру арнасын ашып, б?рлес?п ?рекет жасау т?с?лдер?н зерттеп, ??ш т?рл? к?шке? б?рлес?п со??ы бер?п, осы ???рдег? ?р ел хал?ыны? ?нд?р?с? мен т?рмысына тамаша орта жарату керек.

Ау?анстан – осы ?йымда?ы бай?аушы ел, Ау?анстан жа?дайыны? беталысы осы ???рд?? ?ау?пс?зд?г?не ж?не орны?тылы?ына ты?ыз ?атысты. Б?л ?йым Ау?анстанны? ?лтты татуластыруына ?олдау к?рсету?, оны? бейб?тш?л?к пен т?ра?тылы?ты ертерек ж?зеге асыруына к?мектесу?, ???рл?к ?ау?пс?зд?кт? б?рге ?ор?ауы ти?с.

?ш?нш?ден, на?ты ынтыма?тасты?ты к?ш сала отырып дамыту. На?ты ынтыма?тасты? – ШЫ?-ны? дамуыны? затты? нег?з? ж?не ?оз?аушы к?ш?. ШЫ?-да?ы алты м?ше ел мен бес бай?аушы елд?? б?р? де ежелг? Ж?бек жолыны? бойында. ШЫ?-?а м?ше елдер ж?не бай?аушы елдер т?р?ысынан б?з Ж?бек жолы рухын жал?астыру?а, с?улеленд?руге жауапты болуымыз керек.

Б?р?нш? кезекте, к?л?к жел?с? ке? арнасын ашу. ?халы?аралы? авток?л?к тасымалына ?олайлы жа?дай ту?ызу туралы келс?м?не? не??рлым тез?рек ?ол ?ою керек. ?Кел?с?м? жасас?аннан кей?н, ер?кт?л?к принцип? бойынша бай?аушы елдерд? к?б?рек ?абылдап, Балты? те??з?нен Тыны? м?хит?а, Орта Азиядан ?нд? м?хитына ж?не Парсы шы?ана?ына дей?нг? кедерг?с?з ?атынас тасымал д?л?з?н ??руды ?сыныс етем?н.

Ек?нш? кезекте, сауда мен инвестициялау?а ?олайлылы? жасау кел?с?м? ж?н?нде а?ылдасу. ?р жа?ты? м?ддес? мен ден ?ойып отыр?ан м?селелер?н толы? ескеру нег?з?нде, сауда ж?не инвестициялау саласында?ы ынтыма?тасты?ты ке? к?лемд? ?анат жайдыру ж?н?нен ?зден?с жасап, м?ше елдерд?? ынтыма?тасты? ?леует?н толы? с?улеленд?р?п, абзалдылы?тары ар?ылы б?р-б?р?н толы?тап, б?рге дамуын, б?рге к?ркей?п-г?лдену?н ?олдау керек.

?ш?нш? кезекте, ?аржы саласында?ы ынтыма?тасты?ты к?шейту. ШЫ?-ны? ?ркендету банк?н ??ру?а ?оз?аушылы? ет?п, осы ?йымны? инфра??рылым мен экономика-сауда ынтыма?тасты? нысанын аккомодация жа?ынан ?амтамасыз ету ж?не ол ?ш?н есеп жабу текшес?н ?алыптастыру керек, сонымен б?рге, ШЫ?-ны? арнаулы есеп т?р?н тез?рек ашып, осы ?йым аясында?ы нысанды зерттеу ж?не ауыс-т?й?с жасау?а ?ызметкер жет?лд?руге ?аржылай ?олдау к?рсету керек. ШЫ? банк консорциумы сынды механизм?н жа?сы пайдаланып, осы ???рдег? елдер ?аржы ??рылымдарыны? ауыс-т?й?с? мен ынтыма?тасты?ын к?шейту керек.

Т?рт?нш?ден, энергетика клубын ??ру. Осы ?йым аясында?ы энергетикалы? ынтыма?тасты?ты с?йкест?р?п, орны?ты с?раныс-?сыныс ?атынасын орнатып, энергетика ?ау?пс?зд?г?не шынайы кеп?лд?к ету, сонымен б?рге, энергия ?н?мд?л?г?н жо?арлату ж?не жа?а энергияны ашу салаларында ке? к?лемд? ынтыма?тасты? жасау керек.

Бес?нш?ден, асты? ?ау?пс?зд?г? ынтыма?тасты? механизм?н орнату. Ауылшаруашылы? ?нд?р?с?, ауылшаруашылы? ?н?мдер? саудасы, азы?-т?л?к ?ау?пс?зд?г? салаларында?ы ынтыма?тасты?ты к?шейт?п, асты? ?ау?пс?зд?г?не шынайы кеп?лд?к ету керек.

Т?рт?нш?, гуманитарлы? ауыс-т?й?с пен халы?тар арасында?ы барыс-кел?ст? к?шейт?п, ШЫ? дамуыны? халы?ты? нег?з? мен ?леуметт?к нег?з?н бекемдеу. Б?з м?дениет, б?л?м беру, кино-телевидение, денсаулы? са?тау, спорт, саяхат салаларында ынтыма?тасты?ты ке? к?лемд? ?анат жайдыруымыз керек.

?ытай Бейж?? саммит?нде алда?ы 10 жылда м?ше елдерден келген 30 мы? студентке ?к?метт?? стипендиясын берет?н?н жарияла?ан ед?. Б?з м?ше елдермен б?рлес?п, осы нысанды ойда?ыдай тияна?тандыру?а пей?лм?з.

?ытай Ша?хай саяси-за? институтынан ??ытай-ШЫ? халы?аралы? за? ат?ару жа?ында?ы ауыс-т?й?с, ынтыма?тасты??а арнал?ан жет?лд?ру базасын? ??рып, осыны пайдаланып, бас?а да м?ше елдерге ?д?лет ?аб?леттер?н жет?лд?р?п беруд? ?алайды.

Д?ст?рл? медицина – тараптары ынтыма?тасты?ыны? жа?а саласы, ?ытай кез келген м?ше елдермен б?рлес?п, ?ытай емдеу ??рылымын ??рып, д?ст?рл? медицина байлы?ынан толы? пайдаланып, м?ше елдер хал?ыны? денсаулы?ы ?ш?н ?ызмет етуге пей?л.

Тараптарды? кел?скен орта? танымына сай, ?ытай ШЫ? тату к?рш?л?к, досты? Ынтыма?тасты? Комитет?н алдымен ??рды, ?рб?р м?ше елдер мен бай?аушы елдерд?? де осы сек?лд? ?о?амды? ?йым ??рып, ?р ел хал?ыны? ?зара т?с?н?су? мен д?ст?рл? досты?ын к?шейту?н ?сыныс етем?н.

Б?л жол?ы саммитте ?абылдан?ан ?Б?шкек жарнамасы? Сирия м?селес? ж?н?ндег? ШЫ?-?а м?ше елдерд?? майданын байымдады. Б?л арада мен мынаны д?р?птей кетей?н：?ытай Сирияны? жа?дайына ерекше назар аударады, халы?аралы? ?ауымдасты?ты? со?ысты то?тату, зорлы?-зомбылы?ты тыю, татуластыру, кел?сс?з ?тк?зуге белсене ?оз?аушылы? ету?н ?олдайды, Сирияда?ы ?а?ты?ыспен жат?ан ек? тарапты да?дарысты саяси жолмен шеш?м етуге ша?ырады. ?ытай Ресей орта?а ?ой?ан Сирияны? химиялы? ?аруларын халы?аралы? ?ауымдасты?ты? ба?ылап-бас?аруына ?тк?зу ж?не жою ж?н?ндег? ?сынысын ?олдайды, Б?? ?ау?пс?зд?к ке?ес? ар?ылы ти?ст? тараптармен п?к?р алмасып ж?не с?йкест?руд? к?шейт?п, Сирия м?селес?н саяси жолмен шешуге ?оз?аушылы? ету ?ш?н ?зд?кс?з ?олдау к?рсетуд? ?алайды.

С?здерге ра?мет!

（2013 жыл, 13 ?ырк?йек）