Тонгада?ы жанар тауды? атылуы салдарынан ?жаз болмауы? м?мк?н бе?

27 ?а?тар, онлайн ?Халы? Газет?? -- Тонга ?лтты? т?тенше жа?дайлар бас?армасыны? жа?ында хабарла?анындай, жерг?л?кт? уа?ыт бойынша 23 ?а?тарда?ы м?л?мет с?йкес Тонга жанартауыны? атылуы тудыр?ан цунами алты адамны? ?м?р?н жалмады. Жерг?л?кт? уа?ыт бойынша 14-15 ?а?тар аралы?ында Тонгада?ы Ха’апаи аралыны? су астында?ы жанартауы ?атарынан ек? рет ат?ылап, Тонгада би?кт?г? 15 метрге жетет?н цунамид? тудыр?ан. Сонымен ?атар Жапония, А?Ш, Жа?а Зеландия ж?не бас?а елдерде м?хитаралы? цунами пайда болды.

Жанартауды? атылуы мен одан туында?ан цунамиден Тонга ?лкен зардап шект?. Agence France-Presseн?? 17 ?а?тарда хабарла?анындай, Тонга аралдарыны? суасты жел?с? мен телефон дабылдары ?з?лген. Ал ти?ст? жел?л?к компанияны? жауапты т?л?асы ?оны ?алпына келт?руге кем?нде ек? апта ?ажет?, - дед?.

Тонга ?к?мет? м?л?мдеме жасап, Тонганы? ?б?рын-со?ды болма?ан апат?а ?шыра?анын? айтты. Б?р?ккен ?лттар ?йымыны? гуманитарлы? ?стер ж?н?ндег? агентт?г?н?? м?л?мет?нше, жанартау атылуынан ?алыптас?ан к?л ?алды?ы мен цунамидан ел хал?ыны? 80 пайыздан астамы зардап шеккен.

?ытай гео?ылыми университет?н?? (Ухань ?аласында?ы) профессоры Ма Чанцянь газет?м?зге берген с?хбатында б?л 1991 жылы Филиппиндег? Пинатубо жанартауыны? атылуынан кей?нг? ?лемдег? е? к?шт? жанартау атылуы болуы м?мк?н екенд?г?н, ал жанартау атылуынан пайда бол?ан цунами т?пт? ??асырда б?р рет? кездес?п отыр?анды?ын айтты.

Тонга жанартауыны? атылуынан кей?н к?птеген елдер, айма?тар ж?не халы?аралы? ?йымдар б??ан ш??ыл назар аударып, дер кез?нде к?мек к?рсетт?. Цунами ?ауп? сей?лгеннен кей?н Жа?а Зеландия келт?р?лген шы?ынды есептеу ?ш?н Тонга?а ?ша? ж?берд?, - деп хабарлады ВВС. ABC хабарлауынша, Жапония мен Еуропалы? Ода? Тонга?а азы?-т?л?к пен ауыз су сия?ты к?мек жабды?тарын ж?берген.

?ытай Сырт?ы ?стер министрл?г?н?? баспас?з хатшысы 24 ?а?тарда ?ытай Тонгада?ы апат жа?дайына ерекше к???л б?л?п, Тонга?а ?рт?рл? арналар ар?ылы к?мектес?п жат?анын айтты. ?ытай ?к?мет? Тонга?а к?мек к?рсету материалдарыны? б?р?нш? тобын ж?не ?ытайды? ?ызыл Крест ?о?амы ар?ылы 100 000 А?Ш доллары к?лем?ндег? ш??ыл гуманитарлы? а?шалай к?мек нег?з?нде ?к?мет та?ы да ек?нш? топ т?тенше к?мек беруге шеш?м ?абылдады. 20 миллион юань т?ратын ек?нш? топта т?тенше к?мек материалдары; ш??ыл гуманитарлы? а?шалай к?мек; Тонга ма?ында?ы Фиджидег? ?ытай елш?л?г? ар?ылы ба?асы 1 миллион юань т?ратын ауыз су, азы?-т?л?к, генераторлар, су сор?ылар, шынжырлар сынды материалды? заттарды ж?нелтт?.

Ма Чанцянь б?л жол?ы жанартауды? атылуы м?хитаралы? цунамиден бас?а да к?птеген жа?ымсыз ?серлерд? тудыруы м?мк?н екенд?г?н жорамалдады. Олар：?Б?р?нш?ден, к?рш?лес елдерд?? жа?алауларын тоздырып, осы елдерд?? балы? ресурстарын тал?андайды; ек?нш?ден, жанартау атыл?аннан кей?н б?л?н?п шы??ан заттарды? атмосфера?а таралуы салдарынан ?ыш?ылды? жауын-шашын пайда болып, Тонга мен к?рш?лес елдерд?? азы?-т?л?к ?нд?р?с?не ?сер ету? м?мк?н; ?ш?нш?ден, жанартауды? атылуынан кей?нг? к?л ?алды?ы Тонга мен к?рш?лес елдерд?? ауасы мен суын ластап, т?р?ындарды? денсаулы?ына кер? ?сер?н тиг?зед??.

М?л?меттерге с?йкес, 1783 жылы Исландияда?ы Наки жанартауы атыл?аннан кей?н 1783 жылдан 1784 жыл?а дей?н Еуропада ?ыс ?деттег?ден суы? бол?ан екен. 1815 жылы Индонезияда?ы Тамбора жанартауыны? атылуынан со?, ?лемн?? орташа климаты шамамен 0,4°C-0,7°C т?мендеп, солт?ст?к жарты шарды? к?птеген айма?тарында ?жазсыз маусым? орын ал?ан.

Осы?ан байланысты Ма Чанцянь: ?Б?л со??ы 30 жылда?ы е? зор жанартауды? атылуы бол?анымен, ?аз?рг? м?л?меттерге с?йкес ол жа?анды? жанартау ?ысын тудыра ?оймайды. Б?л жол?ы жанартауды? атылуы ?сер? нег?з?нен О?т?ст?к жарты шар?а шо?ырланады да сонда ?ыс маусымы ?деттег?ден суы? болады?, - дед?.