?асым-Жомарт То?аев Боао Азия форумына ?атысты

?асым-Жомарт То?аев жыл сайын ?ытайды? Хайнань провинциясында ?тет?н Боао Азия форумыны? (БАФ) пленарлы? сессиясыны? ашылу р?с?м?не ?атысты. Биыл?ы 23-ш? форум ?Азия ж?не ?лем: орта? сын-?атерлер, орта? жауапкерш?л?к? деген та?ырыпта ?т?п жатыр. ?аза?стан Президент? атал?ан форумда ??рметт? ?она? рет?нде с?з с?йлед?, деп хабарлайды А?орданы? баспас?з ?ызмет?.

?Р Мемлекет басшысы жиын ?атысушыларына ?лтипат б?лд?ре отырып, ??былмалы геосаяси ахуал мен экономикалы? ?иыншылы?ты? салдарынан туында?ан жа?анды? т?ра?сызды? жа?дайында б?л платформа диалог пен халы?аралы? ынтыма?тасты? орталы?ы рет?нде ма?ызды р?л ат?аратынын атап ?тт?.

– Осы онжылды?ты? ортасына ?арай жа?анды? жалпы ?шк? ?н?мн?? ?су ?ар?ыны со??ы 30 жылда е? т?менг? де?гейге т?сет?н? ай?ындала бастады. Сонымен ?атар жетекш? елдер арасында?ы сауда ?атынастарыны? шиелен?су? – ?л? де ?лемд?к экономиканы? алдында т?р?ан нег?зг? сын-?атерлерд?? б?р?. Протекционизм саясаты мен сауда дауларыны? ушы?уы жа?анды? жетк?зу т?збег?н б?зып, экономикалы? ?с?мд? тежейд?, сондай-а? инвесторларды? сен?м?не селкеу т?с?ред?. Жа?анды? экономика?а дамуды? жа?а парадигмасы керек екен? аны?. Б?л м?селен? шеше алмаса?, таяу онжылды?та?ы м?мк?нд?ктер ?олымыздан сусып кету? ?бден ы?тимал, – дед? ?асым-Жомарт То?аев.

Мемлекет басшысы орны?ты дамуды? жа?а д?у?р?не ?адам басар т?ста Азия елдер? к?ш бастап т?р?анына назар аударды.

– Биыл Азия елдер? ?лемд?к жалпы ?шк? ?н?мн?? 60 пайыз ?с?м?не ?ол жетк?зед? деген болжам жасалып отыр. Д?ниеж?з?л?к сауданы? 53 пайызы осы ??рлы?ты? ?лес?не тиес?л?. М?нда ?лемн?? ?р? ж?не ?ар?ынды дамып келе жат?ан экономикалары орналас?ан. Со??ы жылдары Азия?а тартыл?ан т?келей шетелд?к инвестиция к?лем? ед?у?р ?л?айды. Сондай-а? б?л айма?та патентт?к ?з?рлемелерд?? 70 пайызына иел?к етет?н ?лемн?? жетекш? технологиялы? орталы?тары бар. ??рлы? айтарлы?тай адами ресурс?а ие. ?лемдег? ?р? 30 ?аланы? 21-? Азия ??рлы?ында орналас?ан. 2030 жыл?а ?арай орта тапты? т?тыну к?лем?н?? ?с?м? 30 триллион доллар болма?. Болжам бойынша оны? 1 триллион доллары ?ана батыс экономикасына тиес?л?. Осы факторларды? барлы?ы м?ны? ?Азия ренессансы? екен?н к?рсетед?, – дед? Президент.

?Р Мемлекет басшысы алда?ы жылдары жа?анды? ?с?м мен дамуды ынталандыру ?с?н жал?астыру ?ш?н Азия ???р?н?? мол ?леует? бар екен?н атап ?тт?.

– Осы ретте Боао форумы жалпы?а орта? экономикалы? прогреске ?ол жетк?зу жолында?ы Азиялы? инновациялы? т?с?лд?? ?ске ас?анын аны? к?рсетед?. Сондай-а? б?л жиын ?ытайды? жа?анды? даму?а деген ?станымыны? ай?ын символы рет?нде танылды, – дед? ?аза?стан Президент?.

?аза?стан Мемлекет басшысыны? айтуынша, б?г?нде ?аза?стан мен ?ытай ?арым-?атынасы ти?мд? сер?ктест?кт?? ?лг?с? саналады. ?аза?стан ?ытайды? Орталы? Азияда?ы нег?зг? сауда-экономикалы? сер?ктес?не айналды.

– ?ытайды? айма?та?ы сауда-сатты?ы мен сал?ан инвестициясыны? те? жартысы ?аза?станны? ?лес?не тиес?л?. Былтыр ?аза?стан мен ?ытай арасында?ы тауар айналымы 41 миллиард А?Ш долларын ??рады. Б?л – тарихи рекордты? к?рсетк?ш. 2023 жылы ?аза?стан мен ?ытай арасында?ы ж?к тасымалыны? к?лем? 22 пайыз?а артып, шамамен 30 миллион тонна?а жетт?. Осыдан он жылдан астам уа?ыт б?рын ?ХР Т?ра?асы Си Цзиньпин ?аза?стан?а жаса?ан сапары кез?нде ?Б?р белдеу, б?р жол? ау?ымды мегажобасын таныстыр?ан болатын. Атал?ан жоба Шы?ыс пен Батыс арасында?ы нег?зг? к?п?р ?ызмет?н ат?арады, ал ?ытайдан Еуропа?а ??рлы? жолымен тасымалданатын ж?кт?? 80 пайызы ?аза?стан аума?ы ар?ылы ?тед?. Б?л ма?ызды арты?шылы?ты б?з толы??анды пайдалану?а ти?сп?з. Б?зд?? ?з инвестициямыз да ?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасымен стратегиялы? т?р?ыдан саба?тас ?р? заманауи, мультимодальды, экологиялы? т?р?ыдан ?ау?пс?з ж?не орны?ты инфра??рылым ??ру?а ба?ыттал?ан, – дед? ?Р Президент?.

?асым-Жомарт То?аев ?з с?з?нде ел?м?зд?? жа?а экономикалы? ба?ытына айры?ша назар аударды.

– Былтыр ?аза?станны? экономикалы? ?с?м? 5,1 пайызды ??рады. Б?л ?лемд?к экономиканы? болжамды даму ?ар?ынынан шамамен ек? есе к?п. Б?з ортамерз?мд? перспективада экономиканы? ?с?м?н кем?нде 6 пайыз де?гей?нде ?стап т?руды ж?не 2029 жыл?а ?арай оны? к?лем?н ек? есе ?л?айтуды жоспарлап отырмыз. Осы ма?сат?а ?ол жетк?зу ?ш?н мен жа?а экономикалы? ба?ытты жарияладым. Б?л бастама к?шт? ?р? ?ар?ынды дамы?ан мемлекет ??ру?а ба?ыттал?ан ??рылымды? реформаларды ж?зеге асыруды к?здейд?. ?аза?станда?ы ашы? ес?к саясаты, мол ресурстар ж?не либералды нары?ты? реформалар к?птеген шетелд?к, соны? ?ш?нде ?ытайлы? компанияларды? да назарын аударды. Осы орайда б?з азиялы? сер?ктестер?м?зд? экономикамыз?а инвестиция ??ю?а, ?зара ти?мд? ынтыма?тасты?ты? жа?а ба?ыттарын ?арастыру?а ша?ырамыз, – дед? ?Р Президент?.

– Б?г?нде сауда кедерг?лер?н?? к?бею?, протекционизм мен кел?с?мдерд?? б?зылуы жа?анды? экономика?а айтарлы?тай ?иынды? ту?ызып отыр. Б?л т?йтк?лдерд? шешу ?ш?н ?д?летс?з сауда кедерг?лер?н жойып, цифрландыру ар?ылы жетк?зу т?збег?н?? ашы?ты?ын арттыру ?ажет, – дед? Мемлекет басшысы.

Б?дан б?лек, ?р Президент? ?лемд?к ?аржы ж?йес?не де жа?а т?с?лдер ?олдану керек деп санайды. ?аза?стан Мемлекет басшысы ?аржы ж?йес?нде тек та?даулылар ?ана пайда?а кенелмей, барлы? елге те? м?мк?нд?к бер?луге ти?с екен?н айтты. Сондай-а? халы?аралы? ?о?амдасты?ты орны?ты ?аржыландыру саласында барынша п?рменд? шаралар ?абылдау?а ша?ырды.

– Нары?ты? капитализациясы орасан зор Азияда?ы алып облигациялар нары?ы к?птеген даму жобаларына ?олдау к?рсетет?н ?леуетке ие. Еуразиялы? даму банк? жа?а ?аржылы? инвестициялы? ??рал рет?нде панда-бондтарды? б?р?нш? лег?н шы?аруды жоспарлап отыр. Б?л жа?анды? инфра??рылым жобаларын ?аржыландыру ?ш?н аса ма?ызды болуы м?мк?н, – дед? ?асым-Жомарт То?аев.

Сонымен ?атар ?аза?стан Мемлекет басшысы азы?-т?л?к ?ау?пс?зд?г?не ?атысты ахуал?а то?талды.

– Д?ниеж?з? т?р?ындарыны? шамамен ?штен б?р б?л?г? ?л? де азы?-т?л?к тапшылы?ын сез?н?п отыр. Орталы? Азияда бидай ?нд?ру бойынша жетекш? ел саналатын ?аза?стан ?з?н?? ауыл шаруашылы?ы саласында?ы ?леует?н жа?анды? азы?-т?л?к т?ра?тылы?ын ?амтамасыз ету ?ш?н пайдалану?а ниетт?. Б?з ма?сатты ба?дарламалар жасау, б?рлескен агроинновациялы? орталы?тар ??ру ж?не инновациялы? технологиялар трансферт? ар?ылы халы?аралы? ынтыма?тасты?ты ны?айту?а ти?сп?з. Ол ?ш?н к?ш ж?мылдыруымыз керек, – дед? ?Р Президент?.

?асым-Жомарт То?аев Азия елдер? арасында?ы к?л?к-транзит ынтыма?тасты?ын ны?айтуды? стратегиялы? м?н? зор екен?не назар аударды.

– ?олданыста?ы ж?не жа?а к?л?к ба?ыттарын дамыту ?ш?н барынша к?ш-ж?гер ж?мсау аса ма?ызды. Транскаспий халы?аралы? к?л?к ба?ыты немесе ?Орта д?л?з? осы санат?а жатады. Атал?ан к?л?к ба?дары Азия мен Еуропа арасында?ы жетк?зу т?збег?н?? ?ау?пс?зд?г?н ?лде?айда ти?мд? ?амтамасыз етед?. Былтыр осы ба?ытта?ы ж?к тасымалы ек? есе артып, 3 миллион тонна?а жетт?. Алда?ы жылдары б?л к?рсетк?ш 10 миллион тонна?а жетед? деген болжам жасап отырмыз. Сондай-а? ?аза?стан ?Солт?ст?к – О?т?ст?к? д?л?з?н дамытуда к?рш? елдермен ынтыма?тасты? орнату?а дайын, – дед? ?аза?стан Мемлекет басшысы.

Б?дан б?лек, ?аза?стан Президент? жа?анды? экономиканы? орны?ты ?с?м?н ?амтамасыз ету ?ш?н технологиялы? ынтыма?тасты?ты, ?с?ресе, жасанды интеллект саласында?ы ы?палдасты?ты ны?айту ма?ызды деп санайды. Б?л орайда ?Р Президент? ?ытайды? ?Жасанды интеллект?н? бас?ару ж?н?ндег? жа?анды? бастамасын? ?олдады. Сондай-а? ?аза?стан б?рлескен инновациялы? IT-жобаларды ж?зеге асыру ма?сатында Азияны? жетекш? технологиялы? алпауыттарымен сер?ктест?к орнату?а м?ддел? екен?н м?л?мдед?. ?аза?станны? Мемлекет басшысыны? айтуынша, шик?затты? аса ма?ызды т?рлер?н ?нд?ру ынтыма?тасты?ты? та?ы б?р перспективт? ба?ыты саналады.

– Сирек кездесет?н металдар к?птеген технология ?ш?н аса ма?ызды компонентке айналды. Олар ?нерк?с?п, цифрлы? технологиялар, ?арыш ж?не ?ор?аныс сия?ты стратегиялы? салаларда м?лдем ?алды? болмайтын де?гейге жету ?ш?н ?ажет. Б?з уран, литий, титан ж?не бас?а да сирек кездесет?н элементтерд?? ?р? кен орындарын игеруд?? е? ти?мд? т?с?лдер?н ?олдану ма?сатында халы?аралы? сер?ктестермен б?рлесе ж?мыс ?стеуд? жал?астыра берем?з, – дед? ?асым-Жомарт То?аев.

?аза?стан Мемлекет басшысы с?з?н ?орытындылай келе, Азия ?з?н?? экономикалы?, технологиялы? ж?не м?дени арты?шылы?тарын пайдалану ар?ылы ?лемн?? келешек даму ба?ытын ай?ындауда шешуш? р?л ат?ара алатынына сен?м б?лд?рд?. Б?л ретте ?Р Президент? Боао Азия форумы ж?не Астана халы?аралы? форумы (AIF) сия?ты ма?ызды халы?аралы? диалог ала?дарыны? практикалы? перспективасы зор екен?н атап ?тт?. Осы м?мк?нд?кт? пайдалана отырып, ?асым-Жомарт То?аев БАФ ?она?тарын 2024 жылды? маусым айында ?тет?н Астана халы?аралы? форумына ша?ырды.