?аза?станны? ?ытайда?ы Елш?с?: ШЫ?-ны? Астанада?ы саммит? ШЫ?-ны дамытуды? жа?а бастауы болады

29 мамыр, онлайн ?Халы? Газет?? -- Биыл ш?лде айында ?аза?станны? елордасы Астана ?аласында Шанхай Ынтыма?тасты? ?йымы мемлекет басшыларыны? ке?ес? ?тед?. ?аза?станны? ?ытайда?ы елш?с? Шахрат Н?рышев Онлайн ?Халы? Газет?не? берген с??батында ШЫ?-ны? Астанада?ы саммит? ШЫ?-ны дамытуды? жа?а бастамасы болатынын атап ?тт?. Т?менде с??батты? толы? мазм?ны：

Онлайн ?Халы? Газет??: Биыл ?ытай мен ?аза?стан арасында?ы дипломатиялы? ?атынастарды? орна?анына 32 жыл толады. Со??ы жылдары ?ытай мен ?аза?стан арасында?ы ?арым-?атынастар тере?деп, дамып келед?. Ек? ел арасында?ы ?арым-?атынасты? даму болаша?ына ?алай ?арайсыз?

Шахрат Н?рышев: 2022 жылы ?аза?стан мен ?ытай мемлекеттер?н?? басшылары ек? ел арасында?ы ?арым-?атынасты? алда?ы ?алтын отыз жылыны?? ашылатынын жариялады. Дипломатиялы? ?атынастар орна?аннан бер? ек? тарап арасында?ы ынтыма?тасты? жем?ст? н?тижелерге ?ол жетк?зд?, ал ек? ел арасында?ы ?атынастар б?рын-со?ды болма?ан де?гейге к?тер?л?п, т?ра?ты ж?не жан-жа?ты стратегиялы? сер?ктест?к болып т?ра?танды. Б?л тату к?рш?л?к пен досты? ?арым-?атынасты ны?айту?а ж?не ?зара ти?мд? ынтыма?тасты?ты одан ?р? тере?детуге бер?к нег?з ?алады.

?ткен жылды? мамыр айынан б?г?нге дей?н ?Р Президент? То?аев ?ытай?а ?ш рет сапарда болып, ??ытай—Орталы? Азия Саммит?не?, ?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасыны? ?ш?нш? халы?аралы? форумына ж?не Боао экономикалы? форумына ?атысты. Ек? ел мемлекет басшыларыны? ?ол жетк?зген консенсусы ?аза?стан мен ?ытай арасында?ы т?ра?ты жан-жа?ты стратегиялы? ?р?птест?кт? дамыту?а жа?а серп?н берд?.

Осы жылды? с?у?р айында ?аза?стан Парламент? М?ж?л?с?н?? т?ра?асы Ерлан ?ошанов ?ытай?а сапары барысында мемлекетт?к халы? ??рылтайы т?ра?ты комитет?н?? т?ра?асы Чжао Лэцзимен, ?ытай Халы?ты? саяси консультативт?к ке?ес?н?? ?лтты? комитет?н?? т?ра?асы Ван Хунинмен ж?не ?ытай Т?ра?асыны? орынбасары Хань Чжэнмен кел?сс?здер ж?рг?зд?. Сапар ек? елд?? парламенттер? арасында?ы ынтыма?тасты?ты одан ?р? дамыту?а ы?пал етт?.

Онлайн ?Халы? Газет??: ?ытай мен ?аза?стан арасында дипломатиялы? ?атынастар орна?аннан бер? экономикалы? ж?не сауда ынтыма?тасты?ында ?зд?кс?з жет?ст?ктерге ?ол жетк?зд?. Ек? елд?? экономикалы? ж?не сауда саласында?ы ынтыма?тасты?ыны? барысын ?алай ба?алайсыз? Ек? ел арасында?ы прагматикалы? ынтыма?тасты?ты? болаша?ы туралы с?зд?? к?з?арасы?ыз ?андай?

Шахрат Н?рышев: ?аза?стан-?ытай ?арым-?атынасын прагматикалы? ынтыма?тасты?ты? ?лг?с? деп атау?а болады. ?аза?стан ек? ел арасында?ы экономикалы? ж?не сауда ынтыма?тасты?ын дамыту?а ?лкен м?н беред?. Ек? ел арасында?ы б?л салада?ы ынтыма?тасты? ынтыма?тасты?тарды? ?ш?ндег? е? серп?нд? ба?ыттарыны? б?р?. ?аза?стан - ?ытайды? Орталы? Азияда?ы нег?зг? экономикалы? ж?не сауда сер?ктес?.

?аза?стан мен ?ытай арасында?ы ек?жа?ты сауда к?лем? дипломатиялы? ?атынастар орна?ан кездег? шамамен 400 миллион А?Ш долларынан 2023 жылы 41 миллиард А?Ш долларына дей?н ?с?п, 100 еседен астам ?ст?. Ек?жа?ты сауда-сатты? ?аза?станды? сауданы? жалпы к?лем?н?? ?штен б?р?н (28,3%) ??райды. 2024 жылды? б?р?нш? то?санында?ы сауда деректер?не с?йкес, ек? тарапты? да биыл сауданы? ?су?не деген м?лшер? ?те жо?ары.

Онлайн ?Халы? Газет??: 2013 жылы ?ХР Т?ра?асы Си Цзиньпин ал?аш рет ?аза?станда ?Б?р белдеу, б?р жолды? б?рлес?п салу бастамасын ?сынды. ?ытай мен ?аза?станны? ?Б?р белдеу, б?р жол? ??рылысында?ы ?аз?рг? жет?ст?ктер? ?андай? Болаша?та ек? ел ?Б?р белдеу, б?р жолды?? сапалы дамуын ?алай ?лгерлетпекш??

Шахрат Н?рышев: 2013 жылды? ?ырк?йег?нде ?ХР Т?ра?асы Си Цзиньпин ал?аш рет ?аза?станда ?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасын орта?а ?ойды. Еуразияны? к?нд?г?не орналас?ан ?к?п?р? ж?не Азия мен Еуропаны? ма?ызды ?иылысы бола отырып, ?аза?стан б?л бастаманы жетекш? болып ?олдайды.

?аз?рг? уа?ытта ?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасына ?лемн?? 150-ден астам ел? ?атысты. Бастама ?сыныл?аннан кей?нг? со??ы 10 жыл ?ш?нде ?ытай мен ?Б?р белдеу, б?р жолды? б?рлес?п сал?ан елдер арасында?ы сауда к?лем? 19,5 трлн А?Ш долларына жетт?, ал инвестицияларды? жалпы к?лем? 380 миллиард А?Ш долларын ??рады. Б?л бастама барлы? елдег?, ?с?ресе дамушы елдердег? адамдарды? ?л-ау?атына о? ?сер етт?.

?аза?стан осы м?мк?нд?кт? пайдаланып, к?л?к-логистикалы? тораптар саласында?ы то?ыз жолды? торабы р?л?н ат?ара отырып, Еуразия мен Азия-Тыны? м?хиты айма?ын байланыстыратын нег?зг? буын?а айналды.

2013 жылы ?ытай-?аза?стан (Ляньюньган) логистикалы? Ынтыма?тасты? базасы ашылып, ?аза?стан ?ш?н ?ор?ас халы?аралы? шекара ынтыма?тасты?ы орталы?ына т?келей те??з ?ткел? ашылды.

2023 жылды? ?араша айында Алматы айналма тем?р жолыны? ??рылысы басталды. Жобаны ?ске асыр?аннан кей?н ол Алматы станциясында?ы тасымалдау ?ысымыны? 40%-ын же??лдетед?, ж?ктерд? Орталы? Азия, Еуропа ж?не Каспий порттарына тасымалдау уа?ытын ед?у?р ?ыс?артады ж?не сол ар?ылы ?аза?стан мен ?ытай ?атарлы елдерд?? транзитт?к ж?к ?леует?н арттырады.

Со??ы жылдары ек? ел к?л?к ж?не логистика саласында б?р?атар ынтыма?тасты?ты ж?зеге асырды. ?Батыс Еуропа-Батыс ?ытай? автомобиль к?л?г? д?л?з? мен Транскаспий халы?аралы? к?л?к ба?ыты пайдалану?а бер?лд?. ??ытай-Еуропа? пойыздарыны? 5000-нан астам пойыз ?аза?стан ар?ылы транзитпен ?тед?. Осы жылды? а?пан айында ?аза?станда?ы Сиань Терминалыны? жобасы пайдалану?а бер?лд?. Б?л жоба - ?Р Президент? То?аевты? ?ткен жылы мамырда ?ытай?а жаса?ан мемлекетт?к сапарыны? н?тижелер?н?? б?р?. Сонымен ?атар ек? тарап ек? елд?? шекарасында жа?а трансшекаралы? тем?ржол портын ашуды жоспарлап отыр. ?аза?станны? Аяг?з?нен ?ытайды? Ш?уешег?не дей?нг? тем?р жолыны? ??рылысы ж?р?п жатыр. Б?л жобалар ?аза?стан мен ?ытай арасында?ы ?зара байланысты жеделдет?п, ?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасын б?рлес?п салуда?ы ынтыма?тасты?ты тере?детуге к?мектест?.

?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасы ?ске ?осыл?аннан бер? ?аза?стан-?ытай инвестициялы? ынтыма?тасты?ы айтарлы?тай артты. ?аза?стан ?лтты? банк?н?? статистикасына с?йкес, ?ытай ?аза?станда?ы т?келей шетелд?к инвестициялар рейтинг?нде т?рт?нш? орында т?р. 2023 жылы ?ытай ?аза?стан?а 1,81 миллиард А?Ш долларынан астам инвестиция салды, б?л 2022 жылмен салыстыр?анда 16,4%-?а ?ст?. 2005-2023 жылдар аралы?ында ?ытайды? ?аза?стан?а сал?ан инвестициясы 25,3 миллиард А?Ш долларына жеткен.

Мен ?ытайды? жасыл Ж?бек Жолын б?рлес?п салу ж?н?ндег? бастамасыны? болаша?ы н?рлы деп ойлаймын. 2023 жыл?ы а?панда ?аза?стан 2060 жыл?а ?арай к?м?ртег? бейтарапты?ына ?ол жетк?зу стратегиясын ?абылдады. ?ытайды? жасыл даму жолы ?р елге т?мен к?м?ртект? экономикаларды дамытуда ??нды т?ж?рибе ?сына алады.

?аз?рг? уа?ытта ?аза?станда ?ытайлы? компанияларды?, соны? ?ш?нде к?н электр станциялары мен жел энергетикасыны? жа?артылатын энергия к?здер? саласында?ы б?р?атар жоба ж?зеге асырылып жатыр. 2024 жылы ?аза?станны? А?мола облысында жалпы белг?ленген ?уаты 156 мегаватт болатын ?ш жел электр станциясыны? жобасы пайдалану?а бер?лед?. Сонымен ?атар б?р?атар ау?ымды жел электр станцияларыны? ??рылысы басталды.

Ек? тарап ?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасы аясында?ы ынтыма?тасты? ба?ыттарын ?нем? ке?ейт?п келед?. Ек? ел арасында к?л?к, инфра??рылым, инвестициялар, ?аржы, энергетика, инновациялар ж?не ауыл шаруашылы?ы саласында толы? ынтыма?тасты? бар. Ша?ын ж?не орта к?с?порындары ?атыс?ан т?тыну тауарларын ?нд?ру жобалары да ?з?рлен?п жатыр..

?ХР Т?ра?асы Си Цзиньпин ?б?з мы?да?ан таулар мен ?зендерд? арт?а тастады?, б?ра? ?л? сапар алыс, жол ?за??, - дегендей. ?аза?стан к?ш-ж?гер?н ж?мсап, ?ытаймен т?рл? салаларда ?зара ти?мд? ж?не те? д?режедег? ынтыма?тасты?ты ж?зеге асырып, хал?ына ба?ыт жаратады.

Онлайн ?Халы? Газет??: ?ытай мен ?аза?стан к?рш?лес жат?ан елдер. Ек? ел гуманист?к ынтыма?тасты?та ?андай жет?ст?ктерге жетт??

Шахрат Н?рышев: ?аза?стан мен ?ытай м?дениет ж?не гуманитарлы? саласында?ы ынтыма?тасты?та ?те белсенд?. ?ткен жылды мысал?а алар болса?, Шы?ыс ?аза?стан техникалы? университет? мен Тяньцзинь к?с?пт?к-техникалы? университет? б?рлес?п Лубань шеберханасын ??рды. Болаша?та Лубань шеберханасы аясында ынтыма?тасты?ты ке?ейт?п, техникалы? таланттарды к?б?рек даярлау ?ш?н ?аза?станны? жетекш? университеттер?нде филиалдар ??рса? деп к?т?п отырмыз.

Университеттерд?? ынтыма?тасты?ы жа?ында ?аза?стан ?лтты? университет? Солт?ст?к-Батыс ?нерк?с?п университет?н?? ?аза?станды? филиалын ашты. Б?з Астана халы?аралы? университет?нде Бейж?? Т?л ж?не м?дениет университет?н?? филиалын ж?не ек? елд?? студенттер?не ек? т?лде курстар ?сынатын филиалда HSK орталы?ын ??руды жоспарлап отырмыз.

?ткен жылды? ?араша айында ек? ел ?зара м?дени орталы?тар ??ру ж?н?нде ?к?метаралы? ынтыма?тасты? туралы кел?с?мге ?ол ?ойды. Б?л ?аза?станны? шетелде ал?аш рет ?з?н?? м?дени орталы?ын ашуы. Ек? елд?? м?дени орталы?тарыны? ашылуы ?зара т?с?н?ст?кт? тере?детуге ж?не ек? халы? арасында?ы досты? алмасуды ?лгер?летуге к?шт? серп?н беред?.

Ек? елд?? мемлекет басшылары ?ол жетк?зген консенсус?а с?йкес, биыл - ?ытайды? ?аза?стан туризм жылы.

29 наурызда ?аза?стан Премьер-министр?н?? орынбасары - Сырт?ы ?стер министр? М?рат Н?рт?леу мен ?ытай ?г?т-насихат министр? Ли Шулей б?рлес?п ?ытай-?аза?стан Туризм жылыны? ашылатынын жариялады, сондай-а? ?Р Президент? То?аев пен ?ХР Т?ра?асы Си Цзиньпинн?? ашылу салтанатына ?атысушылар?а жолда?ан хаттарын о?ыды. Осы кезе?де ау?ымды турист?к-инвестициялы? форум ?тт?.

Б?з ?аза?стан туризм жылы аясында ?ытайлы? сер?ктестермен 35 ?с-шара ?тк?зуд? жоспарлап отырмыз, оны? ?ш?нде ?аза?станды? турист?к ресурстарды ?лгер?лету, форумдар, концерттер, сондай-а? ?ытайлы? блогерлер мен журналистерд? ?аза?стан?а ба? сапарларына ?атысу?а ша?ырамыз.

Биыл ?аза?станда б?р?атар м?дени ?с-шаралар ?тед?. Д?ниеж?з?л?к К?шпенд?лер ойындары ?ырк?йек айында Астанада ?тед?. ?ытайлы? туристерд? к?шпенд?лерд?? та??ажайып т?рмысын тамашалауы ?ш?н ?аза?стан?а ша?ырамыз.

2023 жылы ?аза?стан?а 217 000 ?ытайлы? турист келген, б?л 2022 жылмен салыстыр?анда 13 есе к?п. Биыл?ы туризм жылы мен ?аза?станны? визасыз саясаты ек? ел арасында?ы турист?к ынтыма?тасты?ты одан ?р? ны?айтады деп сенем?з.

Онлайн ?Халы? Газет??: ?аза?стан 2023 жылдан 2024 жыл?а дей?н ШЫ?-ны? кезекш? т?ра?алы? ?ызмет?н ат?арады ж?не ШЫ?-ны дамыту бойынша жем?ст? ж?мыстар жасады. Биылды? ш?лде айында Астанада ШЫ?-?а м?ше мемлекеттер басшыларыны? ке?ес? ?тед?. Б?л саммитт?? ма?ыздылы?ын ?алай ба?алайсыз?

Шахрат Н?рышев: ШЫ? аясында?ы ынтыма?тасты? ?аза?станны? дипломатиялы? ж?мысыны? ма?ызды ба?ыты. ?аза?станны? кезект? т?ра?алы?ты ат?ару кез?нде болаша?ты ж?не жем?ст? бастамалар к?тер?п, к?птеген ма?ызды м?н? бар ?с-шаралар ?йымдастырды.

ШЫ?-ны? Астанада?ы саммит?нде б?р?атар ма?ызды к?н т?рт?б? ая?талады ж?не ШЫ? ше?бер?ндег? ынтыма?тасты?ты? барлы? аспект?лер?н ?амтитын ?ШЫ?-ны? 2035 жыл?а дей?нг? даму стратегиясы? сия?ты б?р?атар ма?ызды ??жаттар ?абылданады деп к?т?л?п отыр.

ШЫ?-ны? Астана Саммит? ?йымны? кемелдену? ж?не одан ?р? заманауи дамыуы ?ш?н жа?а бастама болады. Болаша?та ШЫ? заман а?ымына ?лес?п, ?з?н?? даму ма?саттарын, м?ндеттер? мен ?йымды? ??рылымын бар?ан сайын кемелденд?ред?.

?р т?рл? сер?ктес елдерд?? ?олдауымен ?аза?стан жо?ары де?гейдег? ж?не сапалы саммит ?тк?з?п, ШЫ?-ны? кезект? т?ра?алы?ын ?ытай?а тапсырады деп сенем?н.

Онлайн ?Халы? Газет??: осы жылды? ?азан айында ?ытай Халы? Республикасыны? ??рыл?анына 75 жыл толады. ?ытайда?ы со??ы жылдарда?ы ?андай жет?ст?ктер с?зге ?атты ?сер ?алдырды? Осы туралы то?тала кетсе??з?

Шахрат Н?рышев: ?ытай ?ар?ынды дамып келе жат?ан, г?лденген, ??дыретт? ж?не бейб?тш?л?кт? с?йет?н елге айналды. ?ытай хал?ы м?ны ма?тан т?ту?а лайы?.

Со??ы 75 жылда ?ытай керемет жет?ст?ктерге жетт? ж?не ?лем ?ытай хал?ыны? к?рес жолдарына ку?ш? болды. ?ытайды? экономикалы? керемет? кездейсо? емес. ?ытай Коммунист?к Партиясыны? басшылы?ымен ?ытай хал?ы жан?иярлы? ж?не жа?ашылды??а бай е?бект?? ар?асында т?рл? бастамаларда ?лкен жет?ст?ктерге жетт?.

Б?г?нг? ?ытай-?лемдег? б?р?нш? индустриалды ел, валюталы? резервтег? е? ?р? ел ж?не ?лемдег? ек?нш? ?р? экономикалы? т?л?а. Со??ы жылдары ?ытай ?нерк?с?п саласында серп?нд? даму?а ?ол жетк?зд?, жалпы ?зынды?ы 45000 ша?ырым ж?рдек пойыз жолдары б?к?л елд? ?амтып жатыр.

2003 жылы ?ытай ?з?н?? ал?аш?ы бас?арылатын ?арыш кемес?н ?шырып, ?р? ?арыш елдер?н?? ?атарына ?осылды. ?ытайды? Тяньгун ?арыш станциясы мен ?лемдег? е? ?р? астрономиялы? телескоп пайдалану?а бер?лд?, ал ?ытайлы? ?алымдар ег?нн?? к?бею?не арнал?ан гендерд? тапты. Сонымен ?атар ?ытайды? С919 ?р? ?уе жолаушылар ?ша?ы ?з?н?? ал?аш?ы коммерциялы? рейс?н с?тт? ая?тады, ?ытайды? ал?аш?ы отанды? ау?ымды круизд?к кемес? Ida Modu ?ске ?осылды, ?ытайда ?лемдег? б?р?нш? т?рт?нш? буын атом электр станциясы коммерциялы? пайдалану?а бер?лд?. Б?л жет?ст?ктер ма?ан тере? ?сер ?алдырды. Мен ?ытай ?14-ш? бесжылды? жоспарды?? ал?а ?ой?ан ма?саттарына жете алатынына сен?м?м к?м?л.

?Р Президент? То?аев 23-?нш? Боао Азия форумында с?йлеген с?з?нде айт?андай, ?Президент Си Цзиньпин ?сын?ан ?Б?р белдеу, б?р жол? бастамасы ?Азия ?дебиет к?ркем?нер?н?? ?айта г?лдену?н? ?лгерлетед??. ?аза?стан ?ХР Т?ра?асы Си Цзиньпин ?сын?ан жа?анды? даму бастамасын, жа?анды? ?ау?пс?зд?к бастамасын ж?не жа?анды? ?ркениет бастамасын жо?ары ба?алайды ж?не ?ытай стил?ндег? модернизация жолын ?олдайды. Б?л бастамаларды? орта?а ?ойылуы ?з уа?ытымен ж?не жа?анды? даму м?ддес?не с?йкес келед?.